Rozdzielność majątkowa (intercyza) u notariusza w Warszawie

Małżonkowie mogą w wyniku zawarcia umowy zmienić zasady wspólności ustawowej dokonując rozdzielności majątkowej, w wyniku czego każdy z małżonków rozporządza własnym majątkiem samodzielnie. Jeśli rozdzielność nie zostanie ustanowiona, relacje majątkowe między małżonkami będą regulowane na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej.

W jakim celu ustanawia się intercyzę

Głównymi przyczynami ustanawiania rozdzielności majątkowej są:

• Ochrona majątku przed długami: Ustanowienie rozdzielności majątkowej może chronić majątek jednego małżonka przed roszczeniami wierzycieli drugiego małżonka w przypadku jego zadłużenia. Taka sytuacja może mieć miejsce, jeśli jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą obarczoną podwyższonym ryzykiem.
• Zapewnienie równego podziału majątku: Rozdzielność majątkowa może być ustanowiona w celu zapewnienia sprawiedliwego i równego podziału majątku zgromadzonego w trakcie małżeństwa między małżonków w przypadku rozwodu lub separacji.
• Ochrona dziedziczenia: Rozdzielność majątkowa może również pomóc w ochronie dziedzictwa dzieci lub innych spadkobierców, zapewniając, że majątek nie zostanie podzielony w przypadku śmierci jednego z małżonków.
• Autonomia finansowa: Ustanowienie rozdzielności majątkowej może umożliwić małżonkom zachowanie autonomii finansowej, co oznacza, że każdy z nich może zarządzać swoim majątkiem niezależnie od partnera.

Małżeński ustrój majątkowy

Zgodnie obowiązującym w Polsce prawem, obowiązują dwa typy małżeńskich ustrojów majątkowych: ustrój ustawowy oraz ustroje umowne. Regułą w związkach małżeńskich jest ustawowa wspólność majątkowa, która istnieje, o ile nie zostanie zmieniona przez małżonków w drodze umownej lub w wyniku decyzji podjętej przez sąd.

Małżonkowie mogą wprowadzić w związku małżeńskim ustrój rozdzielności majątkowej lub rozszerzyć wspólność majątkową małżeńską. Możemy wyróżnić następujące ustroje majątkowe:

• wspólność majątkowa,
• rozszerzona wspólność majątkowa,
• ograniczona wspólność majątkowa,
• rozdzielność majątkowa (intercyza),
• rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.

Przepisy określające relacje majątkowe w małżeństwie zawarte są w Ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, w dalszej części artykułu oznaczanym jako Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Ustrój ustawowy – ustawowa wspólność majątkowa

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa), obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

• przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich;
• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątków osobistych;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie ZUS (art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.);
• dochody z majątków osobistych.

Powstanie ustroju wspólności majątkowej możliwe jest również w czasie trwania małżeństwa na przykład w przypadku:

• uchylenia ubezwłasnowolnienia małżonka,
• ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego w stosunku do współmałżonka,
• z chwilą zniesienia separacji, o ile małżonkowie nie zgłosili wniosku o utrzymaniu między nimi rozdzielności majątkowej,
• w wypadku rozwiązania uprzednio zawartej umowy majątkowej małżeńskiej.
• Istotą ustroju wspólności ustawowej jest fakt, że dzieli składniki majątkowe na trzy odrębne od siebie masy: majątek wspólny oraz majątki osobiste każdego z małżonków.

Jedną z cech ustroju wspólności majątkowej jest istnienie majątków osobistych każdego z małżonków. Zgodnie z treścią art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w skład majątku osobistego wchodzą tylko wymienione w nim składniki. Tym samym stworzono katalog zamknięty, zaś przedmioty, niewymienione w tym przepisie, nie wchodzą do majątku osobistego, ale do majątku wspólnego. W szczególności, jako składniki majątku osobistego prawo wskazuje:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie (spadek), zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Ustroje umowne

Ustrój wspólności ustawowej jest zasadą i może być uchylony w czasie trwania małżeństwa przez orzeczenie sądu lub poprzez zawarcie przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej (potocznie znanej jako intercyza przedmałżeńska, ew. intercyza małżeńska).

Art. 47 kro przewiduje dla zawarcia umowy majątkowej formę szczególną jaką jest forma aktu notarialnego, jej niezachowanie powoduje zgodnie z art. 73 § 2 kc bezwzględną nieważność tej umowy. Należy również dodać, że w tym wypadku ustawodawca nie przewidział możliwości konwalidacji małżeńskiej umowy majątkowej zawartej bez notariusza.

Ustrój umowny – wspólność rozszerzona

Przez zawarcie umowy rozszerzającej wspólność ustawową do majątku wspólnego małżonków zalicza się składniki majątkowe, które przy braku umownych postanowień weszłyby zgodnie z postanowieniami kro do majątków osobistych małżonków. Sam zakres rozszerzonej wspólności ustawowej zależy od woli małżonków. W skrajnym przypadku małżonkowie mogą rozszerzyć wspólność majątkową na wszystkie przedmioty należące do nich w chwili zawarcia umowy oraz przedmioty nabyte przez nich w przyszłości.
Małżonkowie nie mają pełnej swobody w kształtowaniu ustroju wspólności rozszerzonej, gdyż ograniczają ich przepisy art. 3531 kc  i art. 49 kro.

Ustrój umowny – wspólność ograniczona

Wspólność ograniczona polega na tym, że małżonkowie mogą wyłączyć z majątku wspólnego określone rodzajowo składniki majątku, które weszłyby do majątku wspólnego. Co do zasady przepisy nie zawierają ograniczeń dotyczących zakresu zwężenia wspólności, należy jednak zauważyć, że małżonkowie nie mają w tym względzie pełnej swobody. Wyróżnia się trzy typy ograniczeń:

1. umowne ograniczenie wspólności nie może prowadzić do tego, że majątek wspólny przestanie istnieć;
2. nie może naruszać postanowień art. 3531 kc;
3. nie można wykluczyć ze wspólności tych praw, które z mocy prawa należą do obojga małżonków

Ograniczenie wspólności ustawowej może zostać ustanowione ze skutkiem na przyszłość.

Ustrój umowny – rozdzielność majątkowa czyli intercyza

W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Każde z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Rozdzielność majątkowa może być ustanowiona po ślubie, i tak ma to zwykle miejsce, ale również przed ślubem.

Intercyza po ślubie

Rozdzielność majątkowa zapewnia każdemu z małżonków samodzielność w zarządzie własnym majątkiem. Najczęściej umowę tę zawierają małżonkowie prowadzący działalność gospodarczą, ponieważ każde z nich decyduje o sposobie wykorzystania i inwestowaniu posiadanych środków, a także nie odpowiada za zobowiązanie współmałżonka.

Intercyza przedmałżeńska

W przypadku umowy o rozdzielność majątkową, która została zawarta przed zawarciem małżeństwa (potocznie znana jako “intercyza przedmałżeńska“, czasami także “intercyza małżeńska“) majątek wspólny małżonków w ogóle nie powstaje, ale warunkiem jej skuteczności jest zawarcie przez strony umowy związku małżeńskiego. Jeżeli rozdzielność majątkową wprowadzono w czasie trwania małżeństwa, winno się dokonać podziału istniejącego dotychczas majątku wspólnego małżonków.

Umowa o ustanowieniu rozdzielności majątkowej jest skuteczna z chwilą jej zawarcia lub w terminie późniejszym, w umowie wskazanym. Umowne ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną jest niedopuszczalne.

Ustanowienie pełnej rozdzielności majątkowej nie zwalnia małżonków od wykonywania obowiązków, które wynikają z zasad prawa rodzinnego, w szczególności ponoszą oni solidarną odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny art. 30 kro.

Ustrój umowny – rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków to szczególny typ ustroju majątkowego, który może powstać tylko w drodze umowy. Przedmiotowy ustrój ma wszystkie cechy rozdzielności majątkowej, a jego odrębność uwidacznia się w chwili ustania umowy, kiedy powstaje konieczność wyrównania dorobków małżonków (skutek na przyszłość).

Wraz z ustaniem rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, małżonkowi którego dorobek jest mniejszy, przysługuje do drugiego małżonka roszczenie o wyrównanie dorobków (art. 514 § 1 kro).

Dokumenty potrzebne w celu zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej u notariusza

Stawiając się w kancelarii notarialnej w celu zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej, należy przygotować następujące informacje i dokumenty:

• dane osobowe stron umowy (małżonków):
  • imiona i nazwiska, imiona rodziców,
  • adres zamieszkania,
  • stan cywilny oraz ewentualnie oficjalny dowód na istnienie małżeńskiej umowy majątkowej,
  • nr dowodu osobistego lub paszportu,
  • PESEL,
• w przypadku, gdy umowę w imieniu którejś ze stron transakcji zawiera pełnomocnik, powinien mieć ze sobą oryginał pełnomocnictwa,
• określenie dotychczasowego ustroju majątkowego obowiązującego małżonków;

oraz w zależności od rodzaju umowy również:

• w przypadku ograniczenia wspólności ustawowej – oznaczenie przedmiotów, które mają zostać wyłączone z majątku wspólnego;
• w przypadku rozszerzenia wspólności ustawowej – oznaczenie przedmiotów, które mają zostać włączone do majątku wspólnego;
• w przypadku zawarcia umowy przedmałżeńskiej (intercyzy) – określenie planowanego terminu zawarcia związku małżeńskiego.

Rozdzielność majątkowa u notariusza – cena w roku 2025

Opłaty za czynności notarialne podejmowane przez notariuszy reguluje Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. W rozporządzeniu określone są stawki maksymalne honorarium notariusza w konkretnej sprawie, jednak każdorazowo cena wykonanej usługi ustalana jest indywidualnie na podstawie analizy dokumentów konkretnej sprawy.

Składniki kosztów notariusza przy sporządzeniu intercyzy

Przy sporządzaniu intercyzy na koszty ponoszone u notariusza składają się:

• taksa notarialna,
• koszt sporządzenia wypisów – 6 zł za każdą rozpoczętą stronę,
• ewentualnie opłata sądowa i honorarium za wniesienie wniosku,
• podatki VAT w wysokości 23%.

Wysokość taksy notarialnej przy ustanowieniu rozdzielności majątkowej

W przypadku sporządzenie aktu notarialnego małżeńskiej umowy majątkowej, honorarium notariusza za sporządzenie dokumentu wynosi 400 złotych. Jeśli w wyniku ustanowienia rozdzielności majątkowej jest konieczność ujawnienia zmiany stanu prawnego w księdze wieczystej, notariusz pobiera dodatkowo wynagrodzenie w kwocie 200 zł oraz opłatę sądową w kwocie 150 zł.